س11. ملاک برای تشخیص مناسب بودن مُهر برای سجده چیست؟ چون بسیاری از مُهرهای مساجد و حسینیه‌ها بعد از چند بار نماز خواندن تغییر رنگ داده و لایه‌ی چربی نازکی بر آن می‌بندد.
ج) صِرف تغییر رنگ اشکالى ندارد ولى اگر چرک روى مهر به مقدارى باشد که حائل بین پیشانى و مهر شود، سجده و نماز باطل است، البته اگر به اندازه یک بند انگشت هم پیشانى روى مهر قرار بگیرد، براى سجده کفایت مى‌کند.
س12. آیا برای بهتر ادا کردن حروف می‌توان برگشت و آیه را دوباره خواند؟ همچنین اگر حواس‌مان از مقطعی از قرائت پرت شد، برگردیم و با حضور قلب از آن‌جا بخوانیم؟
ج) تکرار مادامى که منجر به وسواس نشود، مانعى ندارد.
س13. در شرایطی که ظنّ داریم که روزه گرفتن برای ما ضرر دارد یا نه و اینکه پزشکی به عهده نمی‌گیرد و حتی یک پزشک می‌گوید: هیچ پزشکی چنین چیزی را بر عهده نمی‌گیرد، وظیفه بر روزه گرفتن است؟
ج) اگر روزه گرفتن به نظر خود مکلّف برایش ضرر داشته باشد و یا با روزه گرفتن به مشقّتى مى‌افتد که عادتاً قابل تحمّل نیست و یا خوف ضرری که دارای منشأ عقلایی است داشته باشد، در این‌صورت معذور است و نباید روزه بگیرد.
س14. سود بانکها به چه صورت است و آیا تصرف در آن حلال است؟
ج) به‌طور کلى، عملیات بانکى که بانکها بر اساس قوانین مصوّب مجلس شوراى اسلامى و مورد تأیید شوراى محترم نگهبان، انجام مى‌دهند، بى‌اشکال است؛ و نسبت به غیر بانکها هم اگر در قالب یکى از عقود صحیح شرعى باشد، اشکال ندارد.
س15. تکلیف نماز جماعت‌هایی که بدون احراز عدالت امام خوانده شده، چیست؟
ج) باید از هر راهى که اطمینان به عدالت حاصل مى‌شود ـ اگر چه با اقتداى عدّه‌اى از اهل بصیرت و صلاح ـ عدالت امام جماعت احراز شود، بلکه حُسن ظاهر نیز کفایت مى‌کند و اگر شخص هنگام اقتدا، اعتقاد به صحّت داشته، نمازهاى گذشته‌اش صحیح است.
س16. الف) فتوایی از حضرت امام (قدس سره) نقل است که روحانی به غیر روحانی نمی‌تواند اقتدا کند؟ آیا چنین فتوایی هست و ملاک آن چیست؟ ثانیاً مقام معظم رهبرى (دام ظله) هم قائل به چنین چیزی هستند؟
ب) آیا مناط و علت عدم جواز اقتدا روحانی به غیر روحانی وهن روحانیت است که در این صورت لازم می‌آید جواز این اقتدا در جایی که وهنی در کار نباشد مناط چیست؟
ج) با دسترسى به روحانى به غیر روحانى اقتدا نکنند و در صورت عدم دسترسى، اقتدا به غیر روحانى واجد شرایطِ امام جماعت اشکال ندارد. منظور از روحانى کسى است که علاوه بر داشتن صلاحیت‌هاى لازم، ملبّس به لباس مقدّس روحانیت نیز باشد.
[استفتایى از حضرت امام(ره): س: طبق فتواى امام در صورتى که دسترسى به روحانى نباشد مىتوان به افراد غیر روحانى اقتدا کرد (و این کار در بعضى از ادارات و نهادها و جبههها انجام مىگیرد)، آیا این حکم شامل مساجد هم مى‌شود؟ چون مشاهده شده است که در مساجد اگر یک شب امام جماعت نتواند به مسجد بیاید و یا دیر برسد، افرادى جوان از غیبت امام استفاده کرده و در محراب قرار گرفته و نماز مىخوانند و در این موقع اگر امام برسد مىبیند که دیگرى در محراب است، آیا چنین عملى صحیح است؟
ج: در فرض مرقوم امامت غیر روحانى در مساجد درست نیست. (استفتاءات، ج1، ص294، س536) ]
س17. کسی که در اوایل تکلیفش در روزهای ماه رمضان در نزدیکی بخور از آن استفاده می‌کرده و طبعاً بخار به گمان قوی به حلق می‌رسیده و قطرات آب را در دستگاه تنفس حس می‌کرده، اما یا حکم را نمی‌دانسته یا اگر هم می‌دانسته متوجه اینکه این مورد مصداقش است نبوده (چون اگر می‌دانسته مبطل است این کار را نمی‌کرده)، تکلیف روزه‌اش چیست؟
ج) صِرف بخوردادن روزه را باطل نمى‌کند مگر آنکه در دهان به‌صورت آب درآید و به حلق فرو رود که در این صورت روزه باطل است و در فرض سؤال اگر یقین دارد روزه باطل شده، قضاى آن واجب است ولى کفاره ندارد.
س18. حکم بیلیارد چیست؟ آیا به عنوان آلت قمار است یا ورزش و آیا حرام است و یا حلال؟
ج) بیلیارد اگر همراه با برد و باخت و یا موجب ترتب مفاسد باشد، جایز نیست؛ و الا فى‌نفسه اشکالى ندارد.
س19. مناط عدم جواز و حرمت تقلّب چیست چرا که ممکن است امتحان ساده‌ای برگزار شود که در آن نمره‌ای در کار نباشد و فقط شخص برتر معرفی شود آیا باز هم حرام است؟ آیا مناط، ظلم به دیگران و تضییع حقّ آنان است یا برخورداری از حقوق و مزایا به‌واسطه امتحان علت است.
ج) در هر صورت اگر تقلّب صدق کند، حرام است.
س20.الف) آیا در صورت حَنث (شکستن) قسم و انجام کفاره، گناهی برای انسان نوشته می‌شود؟
ب) تخلف از نذر شرعی اضافه بر کفاره گناه هم دارد؟
ج) هر دو مورد از جهت تکلیفى نیز حرام است.
هو الحکیم
پرسش‌هاى زیر و آن‌چه با همین عنوان «پرسش و پاسخ فقهى» از این پس خواهد آمد، مجموعه پرسش‌هایى است که توسط طلاب محترم یکى از مدارس علمیه قم سؤال شده و به‌صورت شفاهى و مکتوب جواب‌ها به این عزیزان ارائه شده است؛ و جهت استفاده بیشتر به‌مرور این‌جا هم درج خواهد شد.
س1. قبل از زوال شروع به خواندن نماز مستحب یا قضا بکند و وقت مخصوص نماز ظهر داخل شود، حکم آن نماز مستحب یا قضا چیست؟
ج) خواندن نماز قضا یا مستحبى در وقت مخصوص نماز واجب، مانعى ندارد، البته خواندن نافله ظهر قبل از اذان جایز نیست.
س2. اگر کسی سهواً یا جهلاً یک فیلم را که دارای حق کپی است، کپی کرده است:
الف: دیدن فیلم به وسیله شخصی که کپی کرده چه حکمی دارد؟
ب: دیدن فیلم به وسیله دیگران (کسی که کپی نکرده) چه حکمی دارد؟
ج) در هر صورت دیدن آن پس از اطلاع از حکم شرعى، هم براى خودش و هم براى دیگران بنابر احتیاط جایز نیست، مگر اینکه با اجازه از صاحبان آن اثر باشد.
س3. الف) آیا قوانینی که در مدارس علمیه وضع می‌شود، اجرایش واجب است؟
ب) شخصی در یکی از مدارس علمیه شهرستان تحصیل می‌کند. ایشان به مدیر مدرسه احترام می‌گذارد ولی مدرسه برخی اوقات قوانینی را وضع می‌کند که سخت‌گیرانه است. آیا می‌توان فرق قائل شد بین مواردی که نظر مدیر جدّی است و برخی مواردی که توصیه‌های شخصی ایشان است و سختگیری است؟ راهنمایی بفرمایید.
ج) آیا رعایت مطالبات مدرسه تماماً واجب است و در صورت عدم آن، شهریه حرام می‌شود؟ مثلاً بحث درسی که احتیاطی شده ولی مدرسه اجبار کرده است.
ج) این‌گونه امور تابع قوانین و مقرررات حوزه علمیه است و امور شهریه نیز تابع ضوابط دفاتر شهریه مى‌باشد.
س4. ملاک برای تشخیص مناسب بودن مُهر برای سجده چیست؟ چون بسیاری از مُهرهای مساجد و حسینیه‌ها بعد از چند بار نماز خواندن تغییر رنگ داده و لایه‌ی چربی نازکی بر آن می‌بندد.
ج) اگر چرک روى مهر به مقدارى باشد که حائل بین پیشانى و مهر شود، سجده و نماز باطل است، البته اگر به اندازه یک بند انگشت هم پیشانى روى مهر قرار بگیرد، براى سجده کفایت مى‌کند.
س5. آیا برای بهتر ادا کردن حروف می‌توان برگشت و آیه را دوباره خواند؟ همچنین اگر حواس‌مان از مقطعی از قرائت پرت شد، برگردیم و با حضور قلب از آن‌جا بخوانیم؟
ج) تکرار مادامى که منجر به وسواس نشود، مانعى ندارد.
س6. تصرّف در شهریه در چه صورت بی‌هیچ شائبه حلال است و در چه مصارفی باید خرج شود؟
ج) این‌گونه امور تابع مقررات حوزه و ضوابط دفاتر شهریه مى‌باشد و در هر صورت، کسى که مستحق دریافت شهریه است، مالک آن مى‌شود و نوع مصرف به عهده خودش مى‌باشد.
س7. آیا شهریه مطلقاً خمس ندارد یا شهریه‌ای که حضرت آقا(دام ظله) می‌دهند فقط خمس ندارد؟
ج) طبق نظر مقام معظم رهبرى(دام ظله) شهریه مطلقاً مشمول خمس نمى‌گردد.
س8. برای توبه از غیبت، تهمت، لعن و استهزاء و مسخره کردن، لازم است از شخص حلالیت بگیریم یا توبه کافی است؟
ج) غیبت، تهمت و استهزا حرام بوده و از گناهانی است که توبه جدّی و واقعی از آن لازم است. در غیبت حلالیت طلبیدن واجب نیست، بلکه اگر مفسده‌ای بر آن مترتب شود جایز نیست.
نسبت به تهمت و استهزا هم باید گفته‌هاى خود را به هر کس که رسانده تکذیب کند و از شخصى که به او اهانت کرده تحصیل رضایت نماید.
نسبت به لعن کردن، موارد مختلف مى‌باشد.
س9. سبّ و مسخره و غیبت غیر مسلمان جایز است؟
ج) اگر مفسده‌اى بر آن مترتب شود، جایز نیست، و به‌طور کلى مؤمن باید خود را از دشنام و تمسخر دیگران ـ و لو غیر مسلمان ـ منزّه بدارد.
س10. حدّ حق‌الناس چقدر است؟
الف) مثلاً اگر کفشم به کفش کسی بخورد بدون آنکه ظاهراً خاکی شود، حقی به گردنم هست؟ چون به قدر ضعیف و کم شاید کثیف شده باشد؟
ج) در فرض سؤال وظیفه‌اى ندارید.
ب) در صورت مثلاً لگد کردن کفش کسی اگر بدون اجازه‌ی وی کثیفیِ ایجاد شده روی کفشش را زائل کنیم، حق از گردن‌مان ساقط می‌شود؟
ج) اگر خسارت قابل توجهى بر کفش دیگران وارد نشود و احتمال دهید که صاحب آن راضى است، وظیفه‌اى ندارید.
ج) در جایی افرادی در خلال گفتگو و مباحثه هستند. وقتی داخل می‌شویم اگر سلام بکنیم حواس‌شان پرت می‌شود و حق‌الناس است. اگر سلام نکنیم، بی‌ادبی است، چه باید کرد؟
ج) در هر صورت سلام کردن واجب نیست.
د) در فضای عمومی و در زمان استراحت صدایی ایجاد می‌کنیم سهواً که نمی‌دانیم آیا اصلاً کسی شنیده و یا اگر شنیده اذیت شده یا نه، وظیفه چیست؟
ج) در فرض سؤال وظیفه‌اى ندارید.
به نام خداوند قادر متعال
انشاءالله این وب‌نوشته به زودى فعال خواهد شد، با لینکها و مطالبى مفید و حتى‌المکان غیر تکرارى.
سعى بر این است که براى همه عزیزان، مخصوصاً مقلدین مقام معظم رهبرى(ره) که اکثریت مؤمنین داخل و خارج را شامل مى‌شود، مفید باشد.
از جمله، نکاتى کلیدى براى تکلیف مقلدین حضرت آقا و رفع مشکل آنان بیان خواهد شد؛ چون هنوز ایشان اجازه انتشار رساله کامل را ندا‌ده‌اند و بعضى‌ها ممکن است از این جهت مشکل داشته باشند.
پس منتظر باشید ـ حسان
